Nowy Kisielin

---

Nazwa

W 1475 roku miejscowość Nowy Kisielin została uwzględniona w łacińskich dokumentach statutowych, znanych jako Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensium, gdzie pojawia się w zlatynizowanej formie jako Keyslaw.

Jedna z teorii dotyczących etymologii nazwy Kisielin sugeruje, że może ona pochodzić od staropolskiego wyrazu „Kysielina” lub „Kyslina”, co w tłumaczeniu może odnosić się do szałasu pasterskiego.

Historia

Nowy Kisielin jest wsią, której historia sięga XIII wieku. W najstarszych dokumentach wieś występuje pod nazwą Kyselin, a następnie Kessel oraz Keissel. Po raz pierwszy wzmiankę o niej można znaleźć w dokumencie datowanym na 9 sierpnia 1352 roku, który był przechowywany w kożuchowskim archiwum parafialnym. Dokument ten zawiera informację o Petrusie Ottonisie, proboszczu tej miejscowości. Interesującym jest fakt, że źródła niemieckie wskazują na Stephena von Dyherna jako właściciela wsi w latach 1290-1302. Co ciekawe, istnienie Nowego Kisielina jest udokumentowane wcześniej niż Starego.

Kolejna pisemna wzmianka występuje w „Obwieszczeniu Awiniońskim” z 1376 roku, w którym wymienionych jest 17 kościołów przynależących do parafii zielonogórskiej. Kościół prawdopodobnie powstał na przełomie XIII i XIV wieku, a jego patronem był święty Jerzy. Warto zauważyć, że wieś została zasiedlona przez kolonistów niemieckich, stąd w nazwie pojawia się przymiotnik niemiecki, co odróżnia ją od pobliskiego polskiego Kisielina.

Właściciele zupełnie zmieniali się z biegiem czasu, a wieś znajdowała się w posiadaniu rodziny von Duhrenów do połowy XV wieku. W 1471 roku informacje z dokumentów wskazują, że część wsi przeszła w ręce Heinzego Schoffa z Przytoku. W 1563 roku dobra te przeszły na braci Fabiana i Nickela von Tschammerów. Warto dodać, że w roku 1510 część wsi, prawdopodobnie w wyniku podziału spadku, trafiła do rodziny Rothenhurgów, która w 1587 roku sprzedała swoje udziały Dyhernom.

Dobra rodziny von Tschammer, w tym majątek z Przytoku, zostały w 1591 roku zakupione przez Joachima von Stentsch. Po śmierci ostatniego przedstawiciela rodziny Dyhern, majątek nowokisieliński przeszedł w ręce rodziny Stentschów z Przytoku. Niestety wieś uległa dużym zniszczeniom podczas wojny trzydziestoletniej. Kolejnymi właścicielami wymienia się rodzinę von Grünberg, a od 1726 roku barona Balthasara Nicolausa von Hocka, który nabył część majątku od Stentschów.

W 1773 roku rodzina Stentschów ponownie nabyła Nowy Kisielin, aby już w 1791 roku sprzedać go Janowi Stefanowi Bojanowskiemu za 28 000 talarów. Wówczas we wsi istniały 2 folwarki, pałac oraz 4 młyny – trzy wodne i jeden wiatrowy. Około 1790 roku w 67 gospodarstwach mieszkalo 383 osoby. W 1859 roku majątek odkupił Friedrich von Götze, a kilkanaście lat później, na początku XX wieku, wieś przeszła w ręce rodziny von Pfeil.

Dwór Stentschów z XVII wieku pozostaje jedyną pamiątką po dawnych właścicielach, obok willi z 1910 roku, będącej nową siedzibą dziedziców. Dwór z XVII wieku został wzniesiony obok starszego renesansowego obiektu, którego ruiny można było oglądać jeszcze w połowie XIX wieku. Pierwsze wzmianki o nowszym budynku pochodzą z 1729 roku, w kontekście pojedynku na szpady, który rozegrał się pomiędzy Johannem von Stentschem a Siegismundem von Stoschem ze Starego Kisielina.

Mieszkańcy Nowego Kisielina przyjęli protestantyzm, a w 1564 roku dzięki funduszom Hieronima von Burkesdorfa wzniesiono drewnianą wieżę przy kościele, na której zawieszono dwa dzwony. Do niej dobudowano dom parafialny i szkołę. Nabożeństwa w stylu protestanckim odbywały się w lokalnym kościele aż do 4 marca 1654 roku, kiedy świątynię z powrotem przejęli katolicy. Ostatnim luterańskim diakonem był Johann Nippe, który musiał opuścić zielonogórskie miasto pod koniec swojego życia, zmarł krótko przed przymusowym zwrotem kościoła za potrzebami katolickimi.

W okresie wojen, w tym wojny trzydziestoletniej, wieś ucierpiała bardzo mocno. Szwedzi, którzy przebywali w Nowym Kisielinie w 1631 roku, przynieśli ze sobą epidemię, a także spalił wieś oraz wymordowali wielu jej mieszkańców. Podobny los spotkał miejsce również podczas wojny siedmioletniej, gdy kwaterował tam oddział żołnierzy z rosyjskiego korpusu generała Czernyszewa.

W latach 1776–1778 z inicjatywy von Stentschów w Przytoku wybudowano nowy kościół ewangelicki, a wieś stała się siedzibą parafii ewangelickiej obejmującej Nowy i Stary Kisielin, Jany oraz, nieco później, Ługowo. Po 1813 roku, kiedy Wilhelm Ernst Bojanowski stał się nowym gospodarzem, wieś przeżywała rozwój i modernizację. W 1843 roku powstał urząd pocztowy, który obsługiwał dyliżans na trasie do Zaboru.

Na początku XX wieku wieś zaczęła się zmieniać, pojawiły się nowe kompleksy budynków gospodarczych oraz nowa rezydencja majątkowa, znana jako „willa”. Po zakończeniu I wojny światowej, najważniejszym osiągnięciem była elektryfikacja w 1923 roku. W 1930 roku majątek został rozparcelowany, a pozostawione resztki pałacu i willi przypadły rodzinie von Pfeil. Ostatnia właścicielka, Katharina von Pfeil, musiała opuścić dwór po przejęciu wsi przez wojska rosyjskie 14 lutego 1945 roku.

Po wojnie nastąpiła zmiana nazwy na Nowy Kisielin, która została oficjalnie wprowadzona przez wojewodę poznańskiego w 1945 roku. Miejscowość została włączona do gminy Racula i zaczęła być szybko zasiedlana ze względu na bliskość do Zielonej Góry oraz przeprawy przez Odrę. W 1954 roku wieś weszła w skład Gromadzkiej rady narodowej w Starym Kisielinie, a po kolejnej reformie administracyjnej, przywrócono gminę Racula, która jednak wkrótce została zlikwidowana na rzecz gminy Zielona Góra.

Obecnie liczba mieszkańców Nowego Kisielina stale rośnie. W 1976 roku wynosiła 633 osoby, a do 1993 roku wzrosła do 927. Choć w powojennych latach brakowało w tej miejscowości kościoła, obecnie we wsi można znaleźć zaadaptowany budynek, który pełni funkcję świątyni filialnej pod wezwaniem Niepokalanego Serca NMP, należącej do nowo utworzonej parafii w Starym Kisielinie.

Zabytki

W miejscowości Nowy Kisielin znajduje się wiele interesujących obiektów, które przyciągają uwagę miłośników historii oraz architektury. Warto zwrócić uwagę na obiekty, które zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków.

• dzwonnica z 1840 roku,
• pałac z XVII/XVIII wieku.

---

Oceń: Nowy Kisielin

---